Achádegos cruciformes en Chan do Picón (O Rosal)

Tal e como tiña prometido, achegámonos novamente, ao lugar da "Chan do Picón". Pero, nesta ocasión, na compaña dos amigos Manolo do Picón e Suso Diego de Fornelos, meus vellos e fieis colaboradores.

Accedemos pola parte norte, próximo ao Castro do Picón, visitando algunha casa vella, agora está en vías de restauración, que nos mostrou Manolo, seu propietario.

Tomamos logo o camiño antigo polo monte e dirección sur, ollando, entre outros vestixios, evidentes pegadas de carro, para chegar ao lugar da "Chan do Picón".

Xa nesta estratéxica cume, propicia para emprazarse, defenderse (ocultarse) e controlar calquera movemento de posible invasor, aproveitamos para voltar a disfrutar daquelas singulares panorámicas. 

Tamén a eles lles mostrei o sinxelo petróglifo prehistórico (Época do Bronce), símbolo e probable altar de cultos primitivos.

A seguir e guiado polos meus acompañantes, emprendemos camiño, agora cara ao norte da Chan, descendendo pola vagoada ata situarnos, próximo e ao oeste da popular quinta "A Valle", no Xestal. Finca de lembranzas medievais, totalmente cercada, con restos de vivenda, tipo casona de xente acomodada e da que falaremos noutra ocasión.

Aínda que só sexa por curiosidade, reseño, que, case no fondo da vagoada (lugar pouco propicio para achádegos arqueolóxicos), atopamos unha grande presa de auga, de formigón e protexida, envolta por rede. Aquela auga, segundo os nosos amigos, proviña dunha mina inmediata á presa. A súa auga se empregaba para regar a referida quinta da Valle. Tan extensa finca, actualmente, pertence aos herdeiros do renomeado "Bigotes", de Fornelos.

Rematamos esta breve exploración, deixando a fondonada, emprendendo camiño monte arriba cara a zona da "Casa da Pintora". O obxectivo dos meus acompañantes era o ensinarme a "Pedra da Cruciña". Pero antes de chegar a ela, controlando algunhas laxes, localizamos nelas algúns gravados cruciformes, xa históricos (tipo "petróglifos de término", límites...) bastante recentes, que, así mesmo, damos a coñecer.

Por fin chegamos á "Pedra da Cruciña", tipo poste, un tanto irregular, tamaño grande (nos fixo lembrar a un "menhir": pedra longa), pero só na similitude. Pois mide de alto sobre 1'60 m., e formaba parte dunha parede que pecha un mato, coidamos, de propiedade particular. 

Tanto a pedra, certamente, monolítica, como a cruciña que mostra, son curiosidades, que tanto abondan na nosa rica Galicia. Neste caso, interesante, non en canto ao mérito arqueolóxico, pero si, polo seu valor etnográfico.

Ler máis

Panorámicas e restos arqueolóxicos no Picón

Coñecemos as fermosas panorámicas e paisaxes da nosa Moi Leal Vila do Rosal, dende os puntos estratéxicos dos montes da xeografía, que conforman o Val do Rosal, que non ten igual.

Pero, o que aínda non coñecíamos era, precisamente, as vistas dende o pequeno miradoiro do "pico", alto do Picón de Arriba, na xuradía de Fornelos.

Alá fomos, pois, a miña dona e máis eu. Só sabíamos del a distancia, por exemplo, dende as Mondañedas ou dende a Pedra Furada. Monte alto, que non hai moito foi pasto do lume, que se atopa ao sur do "Castro do Picón", distante uns 300 metros.

Pasada a "Fonte de San Martiño", collemos o primeiro camiño á dereita e monte arriba, ata chegar ao lugar da "Chan", interesante esplanada.

Subimos aos puntos máis elevados para contemplar aquela paisaxe especial: As Cruces, Fornelos, Caselas, Martín, a vila, o val do Rosal, o Miño, Portugal, o Trega, o Torroso...

Rematamos a nosa visita, aquí nos montes do Picón, non sen antes facer unha breve e obrigada prospección arqueolóxica, aproveitando a circunstancial visita.

Atopamos naquelas afloracións graníticas pequenos grupos de coviñas, case todos froito da erosión, debido en parte ao tipo de granito de grao groso. Pero, o máis especial foi a localización fóra da "Bouza da Chan", enriba dun coto, dun grupo de laxes. 

Estas formaban certo abrigo e nunha desas rochas sobresaían varias coviñas, concretamente tres. Delas non ofrecían dúbida, tanto a máis pequena, seu diámetro medía 7 cm; e a maior e máis interesante, seu diámetro é de 16 cm e outro tanto mide o suco que sae desta coviña.

Pola súa elevación, forma e orientación do conxunto podería tratarse dun lugar adicado á realización de ritos pagáns.

Supomos isto pola analoxía con outros casos, gravados similares, máxime, pola típica orientación ao levante por onde nace o Sol, a Luz, a Vida. Outro tanto fixeron os primeiros cristiáns, por exemplo, tomándoos como símbolos de Cristo, Salvación. 

Non esquezamos, que, por idéntica razón, a Igrexa, dende antigo, orienta os seus santuarios (seu altar maior) cara ao nacente.

A este outeiro do Picón voltaremos a referirnos en breve.

Ler máis

Reiterando a miña gratitude á nosa vila, O Rosal

A pesares de que xa din o meu agradecemento in situ, e o propio día en que se tributou a homenaxe, quero tamén deixar aquí na miña páxina, as verbas que pronunciei publicamente naquel sinxelo pero cordial acto do 12 de outubro na XXVIII Festa do Cabaqueiro.

Foime imposta polo alcalde, a insignia do Concello do Rosal e, entregada pola edil de Cultura, unha figura de Castelao, cuxa praca rezaba: CONCELLO DO ROSAL. A D. XOÁN MARTÍNEZ TAMUXE EN RECOÑECEMENTO POLA SÚA LABOR HISTÓRICA E DE INVESTIGACIÓN DA CULTURA ROSALEIRA. 12 DE OUTUBRO DE 2015.

"A todos, moi boas tardes.

Sen lugar a dúbidas que teño e quero dar as miñas máis expresivas grazas, tanto á Corporación Municipal, que como alcalde preside Jesús María Fernández Portela, como á concelleira de Cultura, Charo Tabales, por este recoñecemento e homenaxe, que hoxe se me ofrece.

Só quero lembrar que os maiores logros destas 28 celebracións na memoria dos nosos cabaqueiros de todos os tempos, son todo un honra para os rosaleiros así como para os de Salcidos (A Guarda). Son, pois, logros histórico-culturais:

-O levantar na praza maior do noso concello, en xusta homenaxe, o Monumento ao "Daorde de Lurio", isto é, o "Cabaqueiro de Pedra" que nos lembra aquel seu vello oficio: A Telleira.

-A celebración anual da festa dos cabaqueiros na Pilarica, ocasión para velos lasquear en directo, facendo a tradicional demostración cabaqueira, compartir recordos e vivencias en amizade. 

-A memoria ou publicación monográfica de cada ano cos pregóns, biografías dos cabaqueiros, traballos de investigación, etc. Xa colección de 28 revistas.

-E, por último, o Museo, Centro Etnográfico, coa rica "sección da Cabaqueira" é a testemuña viva da súa vida, da súa obra e da súa cultura.

Tales logros se deben á exemplar colaboración entre o Concello, os cabaqueiros, así como a de todos os rosaleiros amantes da súa cultura, a cultura do noso pobo, O Rosal.

Unha vez máis amigos todos, moitísimas grazas".

XOÁN MARTÍNEZ TAMUXE

Ler máis

Este 2015 fai 40 anos da miña primeira publicación

Volvo a escribir no meu blog para lembrar un libro que leva por título LA VÍA ROMANA "PER LOCA MARÍTIMA" POR EL BAJO MIÑO Y COSTA ATLÁNTICA.

Este libro, que data de 1975, foi a miña primeira publicación. Disto fai neste 2015, nada máis e nada menos que 40 anos. Tamén foi a primeira vez que empreguei o seudónimo TAMUJE (TAMUXE).

O libro consta, entre texto e ilustracións (debuxos, fotos e mapas), de 73 páxinas. Publicación que eu mesmo e pola miña conta editei.

A tirada foi de 1200 exemplares e preto da metade, distribuíao o Museo de Pontevedra. Unha boa parte deles tamén foron para terras lusas.

Edición -por suposto, esgotada- que foi impresa na desaparecida Imprenta Guardesa, propiedade de Antonio Martínez Vicente.

Proximamente falarei de diferentes obras de escritores rosaleiros. 

Ler máis

O bispo de Tui, Rosendo Salvado, oriundo do Rosal

O pasado 1 de marzo do ano que vén de rematar, Tui celebrou solemnemente o bicentenario do nacemento (1814-2014) de Frei Rosendo Salvado*, bispo de Nova Nursia (Australia).

O bispo Lucas José Rosendo Salvado Rotea, naceu en Tui na rúa Riomolinos no 1814. Certamente natural da cidade tudense, pero tamén, queremos lembrar, oriundo do concello do Rosal, por seu pai, Pedro Bernardo Salvado, ser natural de San Bartolomeu das Eiras.

Polo tanto, Frei Rosendo, era fillo do referido Pedro Bernardo, que sendo salmista na catedral de Tui (cantor en cultos relixiosos) e aínda sochantre provisional (director do coro nos oficios divinos), casouse en Tui con María Francisca Rotea Núñez.

Frei Rosendo, o penúltimo de sete irmáns, estudou tanto no Seminario de Tui, como no mosteiro de San Martín Pinario de Santiago.

Debido á Desamortización, tivo que marchar a Nápoles, onde foi ordenado sacerdote en 1839. No 1846 atópase xa de misioneiro en Australia. Aquí fundou a coñecida abadía de Nova Nursia. Foi bispo de Vitoria e grande defensor dos aborixes australianos. Rexeitou os bispados de Porto Rico e de Lugo.

Tamén trouxo sementes de eucalipto e de acacia (1860) a Galicia, cuestión que tivo moitos detractores.

Monumento obra de Alfonso Quinteiro, en Tui

*Frei Rosendo finou santamente en Roma (Italia) o 29 de decembro de 1900. Foi un home polifacético, como alguén lembrou: “Misioneiro, bispo, músico, aventureiro, escritor, indixenista, abade, fundador…”

O día 7 de abril de 2002 a vila tudense descubriu unha praca de mármore colocada na fachada da casa onde nacera o bispo de Puerto Victoria, de Aduani e e abade de Nova Nursia.

¡Sirva esta pequena lembranza como humilde homenaxe do pobo do Rosal!

Ler máis